«تبريــز» يكــی از شــهرهای باســتانی ايــران بــه شــمار می آيــد كــه اگرچــه بنيــان اوليــه آن به درســتی مشــخص نيســت امــا بــه اســتناد كشــفيات باستان شناســی قدمتــی در حــدود 5000 ســال را بــرای آن تخميــن زده انــد. شــايد نخســتين اشــاره بــه ايــن شــهر را بايســتی بــه كتيبــه «ســارگون دوم»، پادشــاه آشــوری در700 پيــش از ميــلاد نســبت داد كــه شــرحی از «دژ تارويــی» را مكتــوب نمــوده اســت.
بــدون شــک تاريــخ تبريز بســيار كهن تــر از ايــن اشــاره اســت و رد آن را بايســتی در اقــوام پيــش از آريايــی ايــن منطقــه جســتجو نمــود و تاريــخ آن را هــم رده تمدن هايــی همچــون «اورارتوهــا»، «ماناهــا» و «هوری هــا» برشــمرد.
بررســی ها مؤيــد آن اســت كــه «تبريــز» بــر روی خرابه هــای شــهر «تاوريــس» بنــا شــده اســت. گروهــی نيــز ســاخت آن را بــه اوايل دوره ساســانی نســبت می دهنــد. اشــاره های تاريخــی بــه ايــن نكتــه اذعــان دارنــد كــه شــهر درنتيجــه يــورش پادشــاهان اشــكانی ارمنســتان دســتخوش ويرانــی شــد و اگرچــه در دوره ای به عنــوان پايتخــت ايــن پادشــاهی انتخــاب شــد، امــا درنتيجــه تــلاش ساســانيان برای تســلط بــه ويرانــه ای تبديــل و از شــكوه بــر آن تقريبــا پيشــين آن اثــری نمانــد به گونــه ای كــه پــس از فروپاشــی سلســله ساســانی بــه روســتای كوچكــی بــدل شــده بــود كــه حتــی موردتوجــه اعــراب مســلمان نيــز قــرار نگرفــت و لذا بــه نامــی از آن در شــرح فتوحــات اســلام برنمی خوريــم.
ايــن رونــد ادامــه دارد تــا اينكــه در ســال 137 هجــری، هم زمــان بــا خلافــت منصــور عباســی، مردی به نام «روادآزدی» از یمن به تبریز نقل مکان کرده و در آنجــا بــه همــراه فرزنــدان خــود ســاكن می شــود. خانــدان «رواد» در بــدو ورود گــرد ايــن شــهر كوچــک ديواری كشــيده و ســپس بــه ساخت وســاز در آن پرداختــه و مجموعــه ای از قصرهــا را بــرای خــود بنــا می ســازند. بــا رونــق گيــری نســبی شــهر، اقبــال مــردم بــرای ســكونت در آن بــالا مــی رود و در پــی آن تبريز پــس از چنــد ســده، دوران ديگــری از شــكوه را تجربــه می كنــد و در نيمه نخســت بــه نقطــه ای می رســد كــه تقريبــا ســده ســوم هجــری بــه شــهری اســتراتژيک بــدل می شــود.
دوران ايلخانــان مغــول را بايســتی نقطــه اوجــی بــرای تبريز برشــمرد. انتخــاب ايــن شــهر به عنــوان پايتخــت ايــن سلســله توســط «اباقــا خــان»، دوميــن پادشــاه ايلخانــی تحولــی مهــم به شــمار می آيــد. رونــد رو بــه رشــد تبريز در طــول سلســله های تيموريــان و قراقويونلوهــا ادامــه يافت تــا بــه نقطــه اوج ديگــری در اوايل سلســله صفويه رسید.
در سال 906 هجری «شــاه اســماعيل» با تســخير شــهر، تبريز را به عنــوان پايتخــت ايــران گــذاری برگزيــد و اصلاحــات فراوانــی را در آن پايه نمــود. بااين وجــود ظهــور سلســله شــيعی صفــوی بــرای شــهری كــه بيــش از دوســوم آن را معتقــدان بــه اهــل ســنت تشــكيل مــی داد و نيــز جنگ های متعــددی كــه مابيــن دو امپراتــوری ايــران و عثمانــی بــه وقــوع پيوســت، شــرايط ادامــه حيــات و رونــق را از تبريز گرفــت و بــا تســخير دوبــاره آن توســط عثمانيــان موقعيــت خــود را در زمــان ســلطنت «شاه طهماســب» به عنــوان پايتخــت از دســت داد و بــه شــهر مــرزی تبديــل شــد كــه در كــوران جنــگ آســيب فراوانــی ديــد و شــهر رؤيايی ايلخانــی بــه شــهری مصيبت ديــده و زخم خــورده تبديــل شــد.
بــا آغــاز دوران قاجاريــه تبريز دوبــاره موردتوجــه قــرار گرفــت و به عنــوان منطقــه وليعهــد نشــين ايــن سلســله از اهميــت اســتراتژيک بالايــی برخــوردار شــد. بــروز جنگ هــای ايــران و روس امــا آن را بــه هدفــی اســتراتژيک بــرای روس هــا بــدل نمود که در در نهایت در سال 1826 بــا تصــرف شــهر بــه آن نائــل شــدند. بــا امضــای توافقنامــه صلــح، شــهر بــار ديگــر بــه ايــران بازگشــت و «عبــاس ميــرزا»، وليعهد مقتــدر و نامــی «فتحعلی شــاه»، اصلاحــات گســترده ای را در آن رقــم زد و بــا صدور دســتور بازســازی شــهر، مــدرن ســازی آن را ســرلوحه كار خــود قــرارداد.
عصــر قاجاريــه و تــداوم حضــور وليعهــد در ايــن شــهر در تمامــی دوران ايــن سلســله، بــه رونــق اقتصــادی و امنيــت سياســی آن انجاميــد و پــای بســياری از تجــار، هنرمنــدان و سياســتمداران را بــه ايــن شــهر بازنمــود. نقطــه اوج حيــات سياســی تبريز در عصــر قاجاريــه را می بايســتی در جنبــش مشــروطه جســتجو نمــود. پــس از ســركوب مشــروطه خواهــان توســط «محمدعلــی شــاه»، تهــران بــا كمــک ارتــش قــزاق، بــه محــاق اســتبداد دربــار درآمــد و ازای آن تبريز به واســطه آزاديخواهانــی همچون «ســتارخان» (ســردار ملی)، «باقرخــان» (ســالار ملــی) و «شيخ الاســلام» بــه مركــز مقاومــت مشــروطه خواهــان بــدل شــد، به گونــه ای كــه به تدريــج از سراســر كشــور مشــروطه خواهــان راهــی آن شــدند تــا يكــی از مهم تريــن كانون هــای مشــروطه خواهی در خــارج پايتخــت شــكل بگيــرد.
دوران حكومــت پهلوی هــا تبريز در دو برهــه حســاس سياســی نقش آفريــن شــد. نخســت در ماجــرای كودتــای «رضاخــان» شورشــی بــه ســركردگی ســرگرد «لاهوتــی»، فرمانــده ژاندارمــری تبريز رقــم خــورد كــه خيلــی زود ســركوب شــد. در ايــن دوران طــی برنامــه مدونــی «ايالــت آذربايجــان»، بــه دو اســتان «آذربايجــان شــرقی» بــه مركزيــت «تبريــز» و اســتان «آذربايجــان غربــی» بــه مركزيــت «رضائيــه» (اروميــه) تقســيم شــد.
اشــغال ايــران در جريــان وقايــع جنــگ جهانــی دوم كــه بــه ســقوط «رضاشــاه» انجاميــد، كنتــرل «تبريــز» را بــه دســت قــوای شــوروی درآورد و آن هــا در خــلال حضــور خــود بــه تقويــت نيروهای وفــادار خويــش پرداختنــد تــا بتوانند در زمــان تخليه شــهر، زمــام امــور را بــه دســت آن هــا بســپارند. اين روند در سال 1324 بــه وقــوع پيوســت و «فرقــه دموكــرات آذربايجــان» بــه رهبــری «ســيد جعفــر پيشــه وری» بــا اختيــار قــدرت در آذربايجــان ســعی در برپايــی حكومتــی خودمختــار از دولــت مركــزی ايــران بــه مركزيــت تبريز نمودنــد كه بــا مخالفت دولــت مركــزی مواجــه و يــک ســال پــس از تأســيس، حكومــت خودمختــار آذربايجــان توســط ارتــش ايــران ســاقط شــد.
- امــروزه تبريز پــس از طــی دوران پرفرازونشــيب تاريخــی و گــذر از جنگ هــا و اشــغال های مــداوم و نيــز در پــس عبــور از وقايــع طبيعی، شــهر مدرن. پيشــرفته و زيباســت كــه به خوبــی می توانــد از تاريــخ، تمــدن و فرهنــگ قوميــت هم وطنــان آذری زبانمــان دفــاع كــرده و بــه تماميــت ملــی و فرهنگــی ايــران وزنه هــای ســترگی بيفزايــد.
- تور تبریز-تور تبریز آنلاین-تبریز
