مسجد وکیل شیراز در مقایسه با سایر آثار تاریخی ایران کهن از قدمت کمتری برخوردار است و از یادگارهای بر جای مانده از دوران حکومت کوتاه مدت اما با اهمیت کریم خان زند به شمار می رود. معماری دوره زندیه در کنار شباهت‌های بسیار با معماری دوران دیگر به ویژه دوره صفویه ویژگی های خاص خود را هم دارد.
با فرمان کریم خان زند مجموعه زندیه شامل حمام وکیل، بازار وکیل و مسجد وکیل ساخته شدند. این مجموعه در مرکز شهر شیراز، در محله درب شاهزاده، در خیابان آیت الله طالقانی واقع شده است. مسجد وکیل شیراز که در شهر شیراز با نام مسجد سلطانی وکیل هم خوانده می‌شود، در حد فاصل حمام وکیل و بازار وکیل قرار گرفته است. این مسجد تاریخی در قسمت غربی بازار وکیل و در انتهای راسته شمشیرگرهای بازار قرار گرفته است.
مسجد وکیل شیراز که در ۱۸ تیرماه ۱۳۱۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است از مساحتی نسبتا وسیع برخوردار است و دارای مساحتی بالغ بر ۱۱ هزار مترمربع با ۸۶۶۰ متر زیر بنا می باشد. قسمت بیرونی مسجد دارای ۱۲۰ متر طول و در حدود ۸۰ متر عرض دارد و عمارت داخلی مسجد در حدود ۹۶۰۰ مترمربع مساحت دارد.
مسجد وکیل شیراز نمونه ای بی نظیر از معماری ایرانی است و شاهکاری منحصر به فرد تلقی می شود. در واقع از علت اصلی جذابیت مسجد وکیل شیراز معماری آن است. می توان گفت مسجد وکیل شیراز از نظر حجاری و نقوش گوناگونی که بر آن نقش شده است بی‌رقیب است. در مجموع مسجد وکیل شیراز جلوه بسیار زیبایی برخوردار است و بسیاری گردشگران تور شیراز علاقمند به عکاسی در این مکان هستند. کتیبه‌های نگاشته شده در مسجد وکیل شیراز با سه خط نستعلیق و ثلث و نسخ به چشم می‌خورند. همچنین این مسجد از تنوع در کاشی‌کاری از نظر رنگ و جلا بهره برده است. ضمن آنکه عبارات و آیات قرآنی با کاشی‌های هفت رنگ تلفیق شده و جلوه‌ای بی نظیر در برابر دیدگان گردشگران تور شیراز خلق کرده‌اند.
بخش‌های مختلف مسجد وکیل عبارتند از:
- درب ورودی
- دالان
- حیاط
- شبستان بزرگ
- شبستان زمستانی
- محراب
- منبری منقوش و مزین از جنس مرمر
- حیاط‌خلوت
- دو ایوان
- طاق مروارید
در گستره شمالی مسجد وکیل شیراز دو گلدسته کاشی‌کاری شده که به طاق مروارید تعلق دارند با ۲۰ متر ارتفاع و پهنایی برابر ۱۲ متر به چشم می خورد. در هر چهار قسمت این طاق، سه طاق‌نمای کوچک به همراه یک شاه تویزه قرار گرفته است. یکی از این طاق‌نماها در راهروی ورودی به سمت حیاط مسجد جای دارد و سه طاق‌نمای دیگر به صورت رواقی عریض ۵ متر را در بر‌گرفته است. سقف و جرزهای طاق مروارید به وسیله کاشی‌های هفت رنگ جواهرنشان و تزئیناتی به شیوه گیاهی و هندی پوشانده شده است. به علاوه ازاره قسمت داخلی طاق با سنگ مرمر سبک و همچنین ازاره جرزهای طرف چپ و راست آن با نقوشی از سنگ گندمک پوشانده شده‌اند. در طاق مروارید کتیبه‌ای نصب شده است که نمایانگر تاریخ ۱۲۴۳ است. همچنین دور این طاق با قلم درشت و خط ثلث عالی یکی از سوره‌های قرآن به صورت هلالی نوشته شده‌است.در قسمت های شرقی و جنوب شرقی مسجد وکیل شیراز دو ایوان و دو شبستان وجود دارد. در قسمت جنوبی مسجد طاقی کاملا قرینه با طاق مروارید قرار گرفته است. درست در زیر این طاق شبستان بزرگ مسجد واقع شده است. مساحت این شبستان در حدود ۵ هزار مترمربع می باشد. ۴۸ ستون این شبستان با حجاری‌ها و سنگ‌کاری های هنرمندانه در عین جذابیتی مثال‌زدنی مسئول نگهداری سقف شبستان می باشند. قسمت کف شبستان از سنگ مرمر پوشیده شده است. منبر مسجد وکیل شیراز هم ۱۴ پله دارد که از سنگ مرمر ساخته شده‌اند.
شبستان زمستانی مسجد هم از سقفی آجری ساخته شده است و ۱۲ ستون یک شکل و یک اندازه دارد. ارتفاع هر یک از این ستون‌ها ۵ متر می باشد. بر سر در و همچنین دیوارهای این شبستان هم کتیبه‌هایی به چشم می‌خورد که به آیات قرآن کریم مزین شده اند.
با این اوصاف می توان پی برد که چرا گردشگران تور شیراز به بازدید از مسجد وکیل شیراز اهتمام دارند. البته شنیدن کی بود مانند دیدن! برای آنکه بهتر زیبایی آنچه وصف شد را دریابید تور شیراز دفتر خدمات مسافرتی سفر بخیر را از دست ندهید.
